Lương y Trần Kim Thu – Chuyện về vị nữ ngự y và bài thuốc trị nám ngàn đời
Triều đại nhà Hậu Lê trải qua đã hơn 400 năm. Giữa thế sự đổi thay, vật đổi sao dời, câu chuyện về một vị nữ ngữ y trong dòng chảy lịch sử tựa hồ càng trở nên nhỏ bé. Bà là Trần Kim Thu –vị nữ ngự y được các cung tần mỹ nữ thời Hậu Lê hết mực tôn sùng.
Phận nữ nhi đam mê nghề thuốc
Ngự y Trần Kim Thu là người con duy nhất sinh ra trong một gia đình làm nghề bốc thuốc chữa bệnh nổi danh khắp phủ Thiên Trường dưới thời Hậu Lê. Đây là vùng đất địa linh nhân kiệt. Thời mà nàng sinh ra cũng là một giai đoạn thịnh trị của nhà Lê.
Thuở nhỏ, cũng như các tiểu thư khuê các khác, Trần Kim Thu được cha mẹ gia giáo nghiêm cẩn, dạy cho nữ công gia chánh, cầm kỳ thi họa. Trong gia đình nàng được ông nội, cha mẹ hết mực yêu thương. Thế nhưng vì không có con trai nối dõi (mẹ nàng mang thai 3 lần đều bị sảy), không có người kế thừa nghề y đã truyền từ bao đời, ông nội bàn với cha mẹ nàng về ý định truyền y thuật cho cháu gái. Mặc dù làm nghề thuốc là vất vả nhưng ông nàng tin rằng nếu cháu gái có thể biết y thuật, giúp ích được cho nhiều người thì cũng là một điều tốt cho nàng. Coi như hướng cho cháu đến những điều thiện lành, tốt đẹp để tạo phúc cho nàng sau này.
Từ đó về sau, tiểu thư Trần Kim Thu đã được ông nội chỉ cho biết tên từng vị thuốc, công dụng, cách phối hợp với các vị thuốc khác để chữa bệnh. Khi được ông nội và cha trực tiếp truyền nghề, mặc dù còn nhỏ nhưng Trần Kim Thu đã thể hiện tư chất hơn người. Nàng chăm chỉ lại thông minh, nhanh chóng tiếp thu những lời dạy của ông và cha.
Có lần nàng còn khiến ông nội và cha ngạc nhiên khi tự mình bắt mạch cho người dân đến nhà khám và còn bắt bệnh rất chuẩn. Nàng được ông giao cho chép những phương thuốc gia truyền. Dần dà, nàng được ông nội cho thử khám bệnh, thử bốc thuốc từ những bệnh giản cho đến phức tạp tất nhiên là dưới sự giám sát của ông.
Năm tháng trôi qua, nàng lớn lên trở thành một người con gái có nhan sắc xinh đẹp nổi tiếng khắp phủ Thiên Trường thuở ấy. Nhiều gia đình danh giá trong vùng và cả ở xa cũng nhờ người mai mối tìm đến với mong muốn cưới cho con trai họ một người con gái xinh đẹp, nết na lại biết chữa bệnh cứu người về làm vợ. Thế nhưng bao người đến thì bấy nhiêu người lần lượt ra đi.
Ông nội rồi cha mẹ nàng giục giã nhưng nàng chỉ một mực khăng khăng từ chối. Nàng không mặn mà với việc chồng con mà chỉ muốn dành hết thời gian của mình cho việc chữa bệnh cứu người. Ông nội nàng đau lòng rơi lệ nhưng cuối cùng đành thuận theo cô cháu gái yêu duy nhất.
Vẻ đẹp của nàng vừa dịu dàng vừa thanh tao như hoa mai. Đặc biệt là những lúc nàng chăm chú bắt mạch, kê đơn, bốc thuốc cho những người bệnh nghèo khổ trông danh y như một tiên nữ thoát tục. Cứ như vậy, sau khi ông nội và cha mẹ lần lượt qua đời, danh y Trần Kim Thu kế thừa và phát triển tinh hoa y thuật gia truyền, chữa bệnh cứu người tại quê nhà cho đến những năm bà ngoài 30 tuổi.
Không từ nan bất cứ người bệnh nào, dù họ ở xa tới đâu, dù họ nghèo khó tới đâu, bà cũng đi đến bằng được để bắt mạch, kê đơn. Bệnh nhân càng nghèo bà càng thương và không bao giờ bà lấy một đồng tiền của họ. Từng chữa khỏi bệnh cho không biết bao nhiêu người dân phủ Thiên Trường thuở ấy, y thuật của nữ danh y Trần Kim Thu ngày càng được nâng cao. Người dân có bệnh tìm đến bà để chữa ngày càng đông. Người từ cõi chết trở về nhờ bàn tay y thuật của danh y Trần Kim Thu cũng không tính hết.
Nữ ngự y với những bài thuốc quý
Tiếng lành đồn xa, dần dần không chỉ người dân Phủ Thiên Trường mà cả kinh thành Thăng Long xa xôi cũng biết đến tài năng chữa bệnh và y đức của nữ danh y Trần Kim Thu. Mùa xuân năm ấy, công chúa Kim Thoa – con gái yêu của vua lâm bệnh hiểm nghèo. Bao nhiêu thái y bắt mạch bốc thuốc, bao nhiêu bài thuốc bí truyền trong nước nhưng bệnh tình của công chúa không những không thuyên giảm mà còn ngày càng nặng thêm. Nhìn con gái yêu ốm thập tử nhất sinh, vua lo lắng ra lệnh cho mời tất cả các lương y trong nước vào kinh. Thế nhưng tất cả đều bó tay. Có danh y vừa xem sắc mặt công chúa đã lắc đầu lạy tạ lui ra.
Nghe các quan trong triều dâng bảo, vua cho mời danh y Trần Kim Thu vào triều. Mặc dù sinh ra là một tiểu thư khuê các nhưng từ thôn quê vào chốn lầu son gác tía, danh y Trần Kim Thu không khỏi e dè. Hơn thế nữa trước đó bao nhiêu thái y, danh y trong cả nước cũng đều bó tay. Lúc đầu bà định thoái thác nhưng về sau lương y của một người thầy thuốc không cho phép bà chối từ.
Thế nên, bà đành theo lệnh của vua vào cung bắt mạch, thăm khám cho công chúa. Sau khi bắt mạch, thăm khám danh y Trần Kim Thu nhận thaays bệnh tình của công chúa thực sự là một thử thách vô cùng lớn. Tuy vậy, với những y thuật được truyền từ ông cha và nửa cuộc đời hành nghề, bà đã ngày đêm dốc lòng, dốc sức cứu chữa. Bà miệt mài chữa bệnh cho công chúa đến độ quên ăn quên ngủ mặc cho những ánh mắt xem thường của các quan ngự y và cả thái độ chờ mong bà thân bại danh liệt.
Qua 3 tháng được danh y Trần Kim Thu cứu chữa tận tình, cuối cùng công chúa cũng qua cơn thập tử nhất sinh, hồi phục trở lại. Bà gói ghém tay nải định trở về quê nhà tiếp tục chữa bệnh cho người dân nhưng dự định ấy không thành.
Thời xưa lễ tiết rất được coi trọng. Nam nữ thụ thụ bất thân, đặc biệt là các cung tần mỹ nữ chốn hoàng tộc khi muốn chữa bệnh sẽ có nhiều hạn chế khắt khe. Thông thường, hoàng hậu, quý phi, công chúa trong cung vua khi bị bệnh sẽ được thái giám thuật lại bệnh tình với thái y. Qua đó thái y sẽ kê đơn bốc thuốc. Chỉ trừ những trường hợp bệnh nặng, nguy cấp thì thái y mới được trực tiếp bắt mạch. Như vậy, đôi khi không chẩn đoán đúng tình trạng bệnh nên ảnh hưởng đến hiệu quả chữa trị.
Sau khi danh y Trần Kim Thu chữa khỏi bệnh cho công chúa, vua vì mến tài cao đức độ của danh y lại nhận thấy nhu cầu cần thiết phải có một nữ ngự y chăm sóc cho hoàng hậu, các quý phi trốn hậu cung nên đã có ý giữ bà ở lại. Vốn xuất thân chốn thôn quê lại không phải là người tham danh lợi nên bà nhất quyết xin về quê chữa bệnh giúp đời. Vua không đồng ý, thiết tha mời bà ở lại. Bà ngẫm nghĩ, cung tần mỹ nữ chốn hậu cung dẫu sao cũng là con người. Họ vì lễ tiết mà không được thăm khám tỉ mỉ chi tiết, nhiều người không chữa bệnh được kịp thời để bệnh tật dai dẳng kéo dài cũng rất khổ. Kể từ đó, danh y Trần Kim Thu đành từ bỏ ý định về quê nhà, trở thành một nữ ngự y chốn hậu cung.
Hơn 30 năm kể từ khi rời bỏ quê nhà vào làm ngự y chốn hậu cung cho đến lúc trở về cát bụi, danh y Trần Kim Thu đã chữa khỏi bệnh cho không biết bao nhiêu quý phi, cung tần, mỹ nữ. Bà còn viết lại sách chép cẩn thận những phương thuốc mà bà đã dùng để chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe cho hoàng tộc. Điển hình trong số đó là bài thuốc chữa nám, dưỡng nhan, kéo dài xuân sắc cho các hoàng hậu, quý phi chốn hậu cung.
Đơn thuốc bí truyền với những thành phần thảo dược thượng hạng, chỉ dành để dâng lên hoàng hậu, quý phi trong cung như: nhân sâm, tinh chất hoa hồng, đương quy, diệp hạ châu,…. Bài thuốc của bà có thuốc bôi và thuốc uống để tác động cả bên trong và bên ngoài. Thuốc bôi ngoài có tác dụng loại bỏ các sắc tố sạm, nám, tàn nhang, làm mịn da, thu nhỏ lỗ chân lông, nuôi dưỡng tế bào da. Thuốc sắc uống giúp tác động từ bên trong giúp bổ huyết, cân bằng nội tiết tố, lưu thông khí huyết, tái tạo tế bào da, nuôi dưỡng làn da từ sâu bên trong.
Sự phối hợp tinh tế của các thảo dược quý giúp làn da của các hoàng hậu, quý phi hồng nhuận, trẻ mãi với thời gian. Đa phần những nguyên liệu làm đẹp cũng là những vị thuốc quý. Tuy nhiên người ta mải đến công dụng chữa bệnh mà quên đi giá trị làm đẹp của các thảo dược mà nhân sâm là một ví dụ. Nhân sâm không chỉ là một vị thuốc kéo dài tuổi thọ mà còn giúp da dẻ tươi mịn, mềm mại, dồi dào sức sống, sáng nhuận.
Tương truyền, bà được hoàng hâu, các quý phi, cung tần,… sủng ái không chỉ bởi giúp họ chữa bệnh mà nhờ bài thuốc trị nám, dưỡng nhan bà còn giúp họ giữ mãi được vẻ đẹp thanh xuân – một điều mà bất cứ người đẹp chốn hậu cung nào cũng đều mong muốn.
Bà mất năm 79 tuổi. Sự ra đi của bà khiến nhiều người dân và cả hoàng tộc vô cùng thương tiếc. Sau này, sách bà viết về các phương thuốc bị thất truyền. Duy có phương thuốc chữa nám, dưỡng nhan được hậu thế tìm và khôi phục lại. Hiện phương thuốc này được kế thừa và phát triển thành Liệu trình xử lý nám, tàn nhang Vương Phi được nhiều người Việt biết đến và sử dụng hiệu quả.
Thanh Vân
Bình luận
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!